به گزارش قدس خراسان، سینما و تلویزیون و به طور کلی هنرهای بصری، این روزها بیشتر از هر ابزار و بستر دیگری می‌توانند در انتقال پیام به مردم، جریان‌سازی و بازنمایی یک فرهنگ مؤثر باشند.
به عنوان مثال، تصویری که بیشتر ما از کشورهای اروپایی داریم، به فیلم‌ها و سریال‌هایی برمی‌گردد که در این زمینه دیده‌ایم. یک فیلمساز فرانسوی، شهر پاریس را طوری به تصویر می‌کشد که برای او اهمیت دارد و جذاب است و همین تصویر می‌شود یک مبنای شناخت.
همین مسئله موجب شد به این بیندیشیم که چه تصویری از مشهد و مشهدی‌ها در سینما و تلویزیون بازنمایی شده است.
در این راستا با جواد علیزاده، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس مشهدی گفت‌وگو کردیم.
علیزاده که تجربه همکاری با کارگردانان سرشناسی چون سعید سهیلی را دارد و سال‌ها از محضر استادانی چون رضا صابری و داریوش ارجمند بهره برده است، درخصوص این مسئله گفت: ۸۰درصد تولیدات سینمایی، فیلم کوتاه و تلویزیونی من در مشهد بوده که به عرق و علاقه شخصی خودم به مشهد برمی‌گردد. مشکلی که این روزها در بازنمایی مشهد در آثار سینمایی احساس می‌کنم، موضوع لهجه است. درحال حاضر لهجه‌های مختلف مثل اصفهانی، کاشانی، یزدی و جنوبی یک مزیت در تولیدات تصویری محسوب می‌شود؛ اما متأسفانه این نگاه نسبت به لهجه مشهدی حتی میان خود هنرمندان و بازیگران وجود ندارد. بازیگری داریم که مشهدی است؛ اما دوست ندارد در فیلم با لهجه مشهدی صحبت کند و متأسفانه بازخورد خوبی ندارد.
جفا به لهجه مشهدی
وی ادامه داد: دلیل این مسئله در وهله نخست این است که لهجه مشهدی بسیاری وقت‌ها خوب ادا نشده است. ما توجه ویژه و کافی به لهجه خراسانی و مشهدی نداشتیم و روی آن کار نکردیم. منِ نوعی به عنوان یک فیلمساز و کارگردان در پروژه‌ها و تولیدات مختلف تلویزیونی، سینمایی و حتی رادیویی باید خودم را موظف بدانم از نظرات و مشورت یک کارشناس لهجه برای بررسی دیالوگ‌ها و درست ادا کردن کلمات استفاده کنم. اینکه خود ما به عنوان هنرمندان و فیلمسازان مشهدی دغدغه‌ای در مورد لهجه بومی خود نداریم، موجب می‌شود دیگران هم به این مسئله اهمیت ندهند.
علیزاده موضوع دیگری را که در بازنمایی مشهد اهمیت دارد، موضوع زائر و مجاور مطرح کرد و افزود: مشهد به واسطه حرم مطهر رضوی در بیشتر ایام سال پذیرای زائران زیادی است و ظرفیت بزرگی در این زمینه دارد؛ اما به نظرم مسئله‌ای که نیازمند توجه بیشتر و دقیق‌تر است، فرهنگ‌سازی در مورد رابطه زائران و مجاوران است.
وی ادامه داد: تاکنون تلاش‌هایی هم در این زمینه از سوی برخی نهادهای متولی صورت گرفته؛ اما کافی نیست. باید با تولیدات جدی‌تر به این مسئله پرداخت و خدمت‌رسانی به زائران را نهادینه و روی این مسئله کار کرد تا تصویر درستی از میزبانی مشهد ساخته شود. این مسئله می‌تواند به شکل‌گیری فرهنگ شهر و برند فرهنگی ما کمک می‌کند. با برجسته کردن برخی جاذبه‌های فرهنگی مشهد در کنار حرم مطهر رضوی می‌توان شکل‌گیری این برند را تقویت کرد و تحقق بخشید.
این کارگردان و کارشناس سینما انگیزه و علاقه قلبی فیلمساز را مهم‌ترین نکته در بازنمایی صحیح از مشهد بیان کرد و گفت: این نکته را نباید فراموش کرد که این فرهنگ‌سازی‌ها و بازنمایی‌ها را نمی‌توان وقتی هنرمند انگیزه و علاقه قلبی ندارد تولید کرد. این را وظیفه مسئولان و مدیران فرهنگی می‌دانم که این انگیزه را میان هنرمندان ایجاد و آن‌ها را به کار دعوت کنند. وقتی علاقه و انگیزه قلبی وجود داشته باشد، آثار ماندگاری ساخته می‌شوند که هرگز فراموش نخواهند شد. برای مثال در موضوع فلسطین و غزه، با گذشت این سال‌ها هنوز هم فیلم «بازمانده» مرحوم «سیف‌الله داد» دیدنی و ماندگار است و حتی اگر کسی دغدغه فلسطین را هم نداشته باشد، پای قصه آن می‌نشیند.
مردم باید مشهد را از طریق فیلم‌ها به درستی بشناسند
وی بیان کرد: در دنیای امروز محتوای تصویری حتی در قاب تلویزیون‌های شهری نیز تأثیرگذار هستند و می‌توان از طریق آن‌ها پیام مورد نظر را به مخاطب رساند. اگر تصویری خلاف واقع در مورد مشهد وجود دارد، باید آن را از همین مسیرها برطرف کرد. اگر من در فیلم‌هایم برخوردهای درست از مجاوران با زائران امام هشتم(ع) را نشان بدهم، کم‌کم تصویرسازی‌های غلط و دور از واقعیت اصلاح می‌شود.
علیزاده با تأیید این موضوع که برخی فیلم‌ها با موضوع مشهد ساخته می‌شوند و برخی تولیدات تنها در جغرافیای مشهد شکل می‌گیرند، در مورد تأثیر این تولیدات گفت: برای مثال در فیلم «به آهستگی» که پرویز شهبازی فیلم‌نامه آن را نوشته، قصه به شکلی پرداخته می‌شود و مخاطب این پیام را دریافت می‌کند که مشهد و حرم مطهر امام رضا(ع) پناهگاه همه ایرانی‌هاست. در حالی که فقط در سکانس آخر به این موضوع اشاره شده است. گاهی اوقات همین پرداخت‌های غیرمستقیم تأثیرگذارتر است. برخی آثار در مورد مشهد و مشهدی‌ها ساخته شده که به طور پررنگ به این مسئله اشاره کرده‌اند؛ ولی تأثیر چندان خوب و عمیقی ندارند. بنابراین برای اینکه بخواهیم بازنمایی درستی از مشهد داشته باشیم، نیاز به اشاره مستقیم و تعمدی نیست.
وی با اشاره به تأثیر مستقیم بازنمایی مشهد در فیلم‌ها و سریال‌ها با رونق زیارت و گردشگری اظهار کرد: برای ساخت فیلم‌های خوب و تأثیرگذار، مسئولان باید دغدغه فرهنگی داشته باشند. باید به فکر فرهنگ این شهر و استان باشند و از هنرمندان برای کار دعوت کنند. نمی‌گویم مسئولان به هنرمندان جهت بدهند؛ اما باید انگیزه ایجاد کنند تا این آثار بیشتر ساخته شوند. باید آثاری تولید کنیم که اگر کسی حتی خارج از ایران خواست مشهد را بشناسد، آن فیلم و سریال را تماشا کند. باید آثاری تولید کنیم که به جشنواره‌های خارجی راه پیدا کنند تا از این طریق اروپایی‌ها حرم مطهر رضوی را بشناسند. به نظر من وجود سینماگران به عنوان مشاور فرهنگی در کنار متولیان و مسئولان شهری و استانی لازم است و کمک می‌کند.
خبرنگار: محدثه مودی
نظر شما